Dr. Şura Kaya – Dr. Ömer Ataç

Summary

Health literacy refers to individuals’ ability to access, understand, evaluate, and use health information to make informed decisions about their health. In modern health care, not only individuals but also systems are expected to be health literate. The concept of organizational health literacy emphasizes the responsibility of healthcare providers to communicate in ways that are accessible and understandable to all.

Low health literacy is a particular concern among older adults, who face significant challenges with chronic disease management, treatment adherence, and self-care. In Türkiye, health literacy levels increased from 31.1% in 2017 to 46.1% in 2023. However, nearly half of the population still lacks adequate health literacy. Common health-seeking behaviors include visiting healthcare institutions, using herbal products, and searching online for information—often related to prevalent chronic conditions, such as hypertension and diabetes.

High health literacy enhances individuals’ ability to communicate with health professionals, builds trust in the healthcare system, and supports better management of treatment processes. This makes it a key factor in addressing current public health challenges, such as vaccine hesitancy. Additionally, digital health literacy is gaining importance. While 80% of the population uses Türkiye’s national digital health platform, e-Nabız, usage significantly decreases among older adults, highlighting a digital divide in access to reliable health information.

Policymakers must design health literacy strategies sensitive to age, education level, socioeconomic status, and cultural context. Training healthcare professionals in effective communication and cultural competence is also essential. Furthermore, interventions should extend beyond general awareness campaigns and include targeted programs that address the specific concerns of at-risk groups regarding misinformation and public trust.

In conclusion, improving health literacy through individual, institutional, and systemic efforts is essential for enhancing both individual health outcomes and the efficiency and sustainability of the healthcare system as a whole. A health-literate society can more effectively manage chronic diseases, utilize preventive services, and make informed choices that support public health resilience.

****

Özet

Neden Sağlık Okuryazarlığı? Önemi, Güncel Durum ve Öneriler

Sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma, anlama, değerlendirme ve bu bilgiyi sağlık kararlarında kullanma becerisini ifade eder. Günümüzde sadece bireylerin değil, aynı zamanda sağlık sistemlerinin de sağlık okuryazarlığını destekleyici bir yapıda olması gerektiği kabul edilmektedir. Kurumsal sağlık okuryazarlığı, sağlık hizmeti sunucularının herkes tarafından erişilebilir ve anlaşılabilir şekilde iletişim kurmasını ifade eder.

Düşük sağlık okuryazarlığı, özellikle yaşlı bireylerde, kronik hastalıkların yönetimi, tedaviye uyum ve öz bakım becerilerinde ciddi engeller oluşturabilir. Türkiye’de sağlık okuryazarlığı düzeyi 2017’de %31,1 iken, 2023’te %46,1’e yükselmiştir; bu artışa rağmen nüfusun yaklaşık yarısı hâlâ yeterli sağlık okuryazarlığına sahip değildir. En yaygın bilgi edinme yolları arasında sağlık kuruluşlarına başvurma, bitkisel ürün kullanımı ve internet aramaları yer alır. Bu davranışlar, genellikle kronik hastalıklar olan hipertansiyon ve diyabet gibi durumlarla ilişkilidir.

Yüksek sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlık profesyonelleriyle etkili iletişim kurmasını, sağlık sistemine güven duymasını ve tedavi süreçlerini daha bilinçli yönetmesini sağlar. Bu bağlamda, sağlık okuryazarlığıaşı tereddüdü gibi güncel halk sağlığı sorunlarının çözümünde kritik bir öneme sahiptir. Ayrıca dijital sağlık okuryazarlığı da giderek önem kazanmaktadır. Türkiye nüfusunun yaklaşık %80’i ulusal dijital sağlık platformu e-Nabız’ı kullanmaktadır; ancak bu oran yaşla birlikte azalmaktadır. Bu durum yaşlı bireyler için dijital sağlık bilgilerine erişimde eşitsizlik doğurmaktadır.

Politika yapıcılar, sağlık okuryazarlığı stratejilerini yaş, eğitim, sosyoekonomik düzey ve kültürel faktörleri dikkate alarak tasarlamalıdır. Ayrıca sağlık profesyonellerine yönelik etkili iletişim ve kültürel yeterlilik eğitimleri artırılmalıdır. Bununla birlikte, sağlık okuryazarlığına yönelik müdahaleler yalnızca genel farkındalık kampanyalarıyla sınırlı kalmamalı; yanlış bilgi ve kamu güveniyle ilgili özel kaygılara odaklanan, risk altındaki gruplara yönelik hedeflenmiş programları da içermelidir.

Sonuç olarak, sağlık okuryazarlığını geliştirmeye yönelik bireysel, kurumsal ve sistem düzeyindeki girişimler hem bireylerin yaşam kalitesini artıracak hem de sağlık sisteminin sürdürülebilirliğine katkı sağlayacaktır. Sağlık okuryazarlığı yüksek bir toplum, kronik hastalıkları daha etkili yönetebilir, koruyucu sağlık hizmetlerini daha iyi kullanabilir ve halk sağlığının dayanıklılığını destekleyen bilinçli kararlar alabilir.

Makaleye ulaşmak için tıklayınız.