Öncelikle internet üzerinden hizmet içi eğitim işini başlatan Hıfzıssıhha Mektebi’nden bahsetmek daha doğru olur. Hıfzıssıhha Mektebinin kuruluşu, 17 Mayıs 1928’de “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi Hakkında Kanun”un kabulüne dayanır. Daha sonra 1940 yılındaki Refik Saydam Hıfzıssıhha Müessesesine Dair Kanunla iki ana birim kurulur. Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Hıfzıssıhha Mektebi. Hıfzıssıhha Mektebi, kuruluş tarihinden faaliyetlerinin sonlandırıldığı 1981 yılına kadar koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri ve halk sağlığı kapsamına giren konularda görev alan ve alacak olan her kademedeki personelin eğitimi için, ulusal ve uluslararası kurslar ve eğitim programları düzenlemiştir. Ayrıca bilimsel araştırmalar ve bilimsel yayınlar yaparak ülkemizin sağlık sistemindeki büyük bir boşluğu doldurmuştur. Bugün demografik ve sağlıkla ilgili temel veri kaynağımız olan “Nüfus ve Sağlık Araştırması” ilk olarak Mektep çatısı altında gerçekleştirilmiştir. İlk sağlık istatistik kitapları, özellikle bulaşıcı hastalılar hizmet içi eğitimler ve ilk sağlık yöneticilerini eğitme onuru da Mektebe aittir. Yeni ve iyi şeyleri yapma adına Mektebin bir tarihi misyonu yüklendiği aşikardır.
1983 yılında kapatılan Hıfzıssıhha Mektebi 2003 yılında Sağlık Bakanı Akdağ tarafından tekrar faaliyete geçirilerek, Mektebin görev ve sorumluluk alanları belirlenmiştir. Bugün dünyada bu tür okullar Halk Sağlığı Okulu olarak anılmaktadır ve böyle bir okulun açılması Sağlıkta Dönüşüm Programı ile deklere edilmiştir. Halihazırda Sağlık Bakanlığı Müsteşarının hamiliğinde çalışan Mektebin temel görevleri; sağlık alanı kapsamına giren konularda, personelin bilgi ve becerilerini geliştirmek üzere teorik ve pratik eğitim-öğretim yapmak, uzaktan eğitim programları geliştirmek ve uygulamak, sağlık ve sağlık hizmetleriyle ilgili her türlü eğitim materyali geliştirmek ve yayın yapmak, başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere sağlık sektörünün ihtiyaç duyduğu alanlarda kısa ve uzun süreli hizmet içi eğitim programları düzenleyerek orta ve üst düzey sağlık yöneticileri yetiştirmek, sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik olarak yerli ve yabancı kuruluşlarca ihtiyaç duyulan alanlarda eğitim, danışma, araştırma, program geliştirme, planlama ve koordinasyon çalışmaları yapmaktır.
Bu doğrultuda, 2003 yılından itibaren Mektep; başta sağlık yönetim eğitimlerinin standardize edilebilmesi amacıyla, devlet hastanelerinde ve il sağlık müdürlüklerinde görev yapan sağlık yöneticilerine yönelik eğitim programı hazırlamak amacı ile ülke genelinde yaklaşık 5000 orta ve üst düzey yöneticinin katılımı ile “yönetim eğitimleri ihtiyaç analizi çalışması” yaparak konuları belirlemiştir. Bu konularla ilgili materyallerin içeriklerini oluşturma çalışmaları ise başlatılmış ve geri bildirimler çerçevesinde devam etmektedir. Mektep, bu eğitimlerin daha fazla sağlık çalışanına düşük maliyetle ve kaliteli bir şekilde ulaşması için Uzaktan Eğitim Yöntemi ile vermeyi planlamış ve 2006 yılından itibaren altyapı hazırlıklarını sürdürerek HM-USES’i Ocak 2007’de uygulamaya koymuştur.
HM-USES
HM-USES, Hıfzıssıhha Mektebi Uzaktan Sağlık Eğitim Sistemi’nin kısaltmasıdır. Ve tarihi misyonuna uygun olarak Bakanlıklar içinde ilk örnek olma özelliğini taşımaktadır. Bu proje, sağlık çalışanlarının ve özelde sağlık yöneticilerinin, uzaktan eğitim imkânlarından yararlanarak, belirli merkezlerde toplamaya gerek bırakmadan eğitim verilmesini mümkün kılmak için oluşturulmuş bir projedir.
Bu projenin uygulamaya geçmesiyle beraber, sağlık yöneticilerine eğitim verilmesi için onları işlerinden alıkoyacak, konaklama ve ulaşım masraflarına yol açacak eğitimlerin yerine, kendilerine uygun zamanlarda, istedikleri yerden takip edebilecekleri eğitimlerin sunulması mümkün olmaya başlamıştır. Web sayfası yedi gün yirmi dört saat açık olup, yöneticiler ne zaman uygun vakit bulurlarsa girip kendilerini geliştirme imkanına sahipler. Böylece, sadece gerekli olması durumunda sunulan uzaktan eğitimi desteklemek için ve daha kısa sürelerle fiziksel olarak bir araya gelerek eğitim yapılması yoluyla, hem çalışanların işlerinden uzaklaşmamaları ya da daha az uzaklaşmaları, hem de işlerinin yoğunluğu nedeniyle bulundukları yerden ayrılamayan çalışanların da eğitim alabilmeleri sağlanmıştır. Uzaktan eğitim sisteminin kullanılmasıyla, daha geniş bir kitleye, daha düşük maliyetle eğitim sağlanabileceği için, Bakanlık çalışanlarının bilgilerinin ortak bir düzeye yükseltilmesi, hizmet için gerekli eğitimlerin daha hızlı bir şekilde sunulması ve böylece hizmet kalitesinin iyileştirilmesi de daha kolay olacaktır. Bunlara ek olarak, ihtiyaç duyulacak yeni eğitimlerin tek bir kaynakta daha çabuk hazırlanarak, tüm Türkiye’ye aynı anda ulaştırılması, bu yolla acil durumlarda daha hızlı tepki verilmesi ve olumsuz sonuçların azaltılması söz konusu olabilecektir.
HM-USES’in eğitim konusunda ilk hedef kitlesi orta ve üst düzey sağlık yöneticileridir. Sağlık Bakanlığına bağlı tüm hastanelerde ve il sağlık müdürlüklerinde görev yapan sağlık yöneticilerine eğitim sağlamak, bu sistemin temel kuruluş amaçlarından birisidir. Yöneticilere eğitim sağlayarak, onların yönetim bilgi ve becerilerini geliştirmek, görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duydukları desteği sağlamak ve görevlerini daha iyi yapmalarına yardım etmek, böylece de sağlık kurumlarının bilimsel yönetim ilkelerine uygun olarak, daha etkili ve verimli bir şekilde yönetilmesine katkıda bulunmak temel eğitim hedefidir. Bu şekilde sağlık kurumlarının profesyonel bir ekiple yönetilmesi ile bunun çıktısı olarak sağlık hizmetlerinde kalitenin artması sağlanmış olacaktır. Bunun yanı sıra, halkın bilgilendirilmesi gereken konularda, hızlı ve kolayca erişilebilecek, ücretsiz bir bilgi kaynağı sağlamak ve acil durumlarda ya da genel olarak bilinmesi gereken konularda halka dönük eğitimler sunmak, kurulmuş sistemden ek yararlar sağlanmasını mümkün kılan bir uygulamadır.
HM-USES üzerinden sunulan eğitimler, tamamen internet temelli olarak sunulmaktadır. Bu eğitimler, katılımcıların kendi başlarına girerek takip edebilecekleri şekilde hazırlanmıştır. Eğitimler uygun olan kısımlarda yazı, resim, animasyon ve sesli olarak sunulmaktadır. Hazır olan eğitimler bütünüyle asenkron olarak gerçekleştirilmekle beraber, hazırlanmakta olan eğitimlerin, eğitimcilerle etkileşim içermesi ve belirlenen gün ve saatlerde, öğrenci ve eğitimcilerin karşılıklı olarak sohbet etmesi planlanmaktadır.
HM-USES, tamamıyla Hıfzıssıhha Mektebi (HM) bünyesinde geliştirilmiştir. Yazılım altyapısı HM’de hazırlanmış olan sistem, yine HM’de kurulu olan sunucular üzerinden hizmet vermektedir. Bu yazılım, AICC uyumluluğuna sahip olacak şekilde geliştirilmiştir ve temel ders sunumu, ödev ve sınav uygulamalarını, mesajlaşma ve raporlama sistemlerini barındırmaktadır.
HM bünyesindeki ekip, HM-USES’le ilgili yazılım geliştirmelerinin yanı sıra, eğitimlerle ilgili konularda çalışmaktadır. Çeşitli eğitimlerin içeriğinin hazırlanması, tasarımlarının yapılması, bilgisayar ortamına aktarılması, sesli olan eğitimlerin seslendirilmesi, ödev ve testlerin hazırlanması ve değerlendirilmesi gibi işlemler HM elemanları tarafından gerçekleştirilmektedir. Bunlara ek olarak, eğitimlerle ilgili desteğe ihtiyaç duyan katılımcılara telefon ve e–posta yoluyla destek de sağlanmaktadır.
Şu anda HM-USES üzerinden sunulmakta olan eğitimler, yöneticilerin temel yönetim becerilerini geliştirmeye dönüktür. Finans, takım çalışması, liderlik gibi konuları içeren toplam 11 dersten oluşan bu program, HM bünyesinde daha kapsamlı ve sağlık sektörüne özel hazırlanmakta olan eğitim programlarının ön uygulaması niteliğindedir. Hazırlanan eğitimler ise, sağlık alanında yöneticilik yapan kişilerin hastane ya da il düzeyinde yönetici olmalarına göre farklı içeriklere sahip olacak şekilde, doğrudan alana dönük olarak, akademik bir kadro tarafından içeriği yazılıp HM bünyesindeki ekip tarafından bilgisayar ortamına aktarılacak derslerden oluşmaktadır. Bu dersler tamamlandığında, sağlayacağı kapsamlı eğitim göz önüne alınarak, katılımcılara, özlük haklarına da etki edebilecek bir sertifika verilmesi ve böyle bir sertifikasyon sistemin yerleştirilmesiyle ilgili çalışmalar sürdürülmektedir.
Teşekkür
Bu sistemi geliştirmemize ve yürütmemize yardımcı olan Hıfzıssıhha Mektebi personeline, özellikle Kıvanç Yılmaz, M. Mervan Rahmanali, Dr. Ali Kemal Çaylan, Dr. Mustafa Kostak, İbrahim Köstekli ve Eda Bınar’a teşekkür ederiz.
Yazının PDF versiyonuna ulaşmak için Tıklayınız.
* Mart-2007 tarihli SD Dergi 2’nci sayıda yayımlanmıştır.
