Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), ebeleri güçlendirmek için güncel stratejiler belirlemiştir. Ortak hedef, ebeliklerin nüfusun sağlık ve refahının geliştirilmesine ve sağlık eşitsizliklerinin azaltılmasına katkıda bulunmaktır (1, 2, 3). Birçok üye devlette ebelik eğitimi, ebelerin liderliğindeki hizmetler olmak üzere mesleki rollerin geliştirilmesi için çalışma yapılmıştır. Bunlar karmaşık hasta bakımının yönetimini mümkün kılmıştır. Bununla birlikte ebelerin sağlık değişikliklerine cevap vermek için rollerini ve genişletilmiş hizmetler ile ilgili çok az doküman ve ülkeler arasında büyük farklılıklar vardır. Ebelik uygulamasının gelişimi için tedavi ve bakımda kanıta dayalı bir yaklaşım çok önemlidir (4). Daha iyi sonuçların elde edilebilmesi için ebeliğin güçlendirilmesi gerektiği kabul edilmektedir. Mevcut ve ortaya çıkan halk sağlığı sorunları, sektörler arası işbirliği ve sağlık uzmanlarının çok disiplinli ekipleri arasında eşgüdümlü bir yaklaşım gerektirmektedir (5). Ebeler, nitelikli ve hakkaniyete uygun hizmetlerin sağlanmasına ek olarak, halk sağlığı için gerekli olan kilit ve önemli beceri, uzmanlığa sahiptir. Sağlık sistemindeki değişiklikler nedeniyle, ebelik kapasitesini büyütme, dönüştürme ve optimize etme çabaları her zamankinden daha önemlidir. Ebelerin görevlerinin gözden geçirilmesi ve uygulama kapsamının genişletilmesi, halk sağlığı ihtiyaçlarına daha etkili yanıt verebilir. Bu durum bakım kalitesinin daha çok yükselmesine ve daha iyi sağlık sonuçlarına yol açabilir. Aynı zamanda ebelerin profesyonel statüsünü ve iş doyumunu artırabilir. Sağlık 2020 politikası çerçevesinde ilerlemek için ebeler kilit bir rol oynayabilirler:
• Sağlık teşvik etmek
• Yaşam boyu yaklaşım ile davranış değişikliğinin teşvik edilmesi,
• İnsanları güçlendirmek,
• Sağlıklı yaşlanmayı teşvik etmek,
• Kronik sorunları ve uzun süreli bakımını yönetmek,
• Kanıta dayalı ve güvenli uygulamaların uygulanması (3).
Ebeliğin kapasitesinin geliştirilmesi, Sağlık 2020’nin iki ana stratejik hedefine yardımcı olacaktır: Herkes için sağlığın geliştirilmesi, sağlık eşitsizliklerinin azaltılmasına çalışmaktır. Dünyada ebelik mesleğinin farklı uygulamaları mevcuttur. Örneğin bazı ülkelerde ebeler gerekli ilaçları reçete edebilirler. Ebelik mesleği ve eğitimi hakkında Hollanda, İrlanda, Birleşik Krallık, İzlanda ve Türkiye örneklerini inceleyeceğiz.
Hollanda Sağlık Sistemi
Hollanda sağlık sistemi oldukça gelişmiş birinci basamak sağlık hizmetine sahiptir. Birinci basamakta aile hekimleri, ebeler, fizyoterapistler, eczacılar, dişçiler, sosyal çalışmacılar, uygulama hemşiresi ve evde bakım sunucuları hastaların ikinci ve üçüncü basamağa sevkinde görev alırlar. Hollanda’da birinci basamak hizmetlerde görevli önemli profesyoneller ebelerdir. Ebeler, düşük riskli gebeler için özelleşmiş uzmanlardır. Bir gebe, gebelik testi yaptıktan sonra aile hekimine başvurmadan kendisine en yakın ebe ofisine giderek kaydını yaptırabilmektedir. Hollanda, kadınların doğumlarını evde ya da hastanede yapmak konusunda özgür oldukları tek Batı Avrupa ülkesidir. Görev dağılımının net olması, risk seçimi ve farklı tabakalar arasında karşılıklı işbirliği Hollanda sağlık sisteminin gücünü artırmaktadır (6, 7). Hollanda’da birinci basamakta ebe, bağımsız medikal profesyoneldir ve sağlıklı gebeliği olan (düşük riskli) kadınlar için gebelik, doğum ve doğum sonrası sekiz hafta boyunca bakım sağlar, ayrıca eylem ve kararlarında özerktir. Ebe, normal gebe izlemleri sırasında bir komplikasyon tespit ettiğinde ikinci ya da üçüncü basamak hastanelerde jinekologa danışabilmekte ve gerekirse hastaneye sevk edebilmektedir (7, 8).
Hollanda’da Ebelik
Hollanda’da ebelik bölümü öğrencileri okulu tamamladıktan sonra hangi alanda çalışacaklarına kendileri karar verir. Çoğu ebe, kariyerine vekil ebe olarak başlar. Vekil ebelik, birinci basamakta topluma dayalı hizmet veren ebe ofisinde yapılır. Klinik ebeliği için ikinci basamağa geçilebilir veya birinci basamakta devam edilebilir. Birinci basamakta çeşitli kariyer değişiklikleri yapmak mümkündür. Örneğin ultrason operatörü, prenatal tarama görevlisi veya prekonsepsiyonel danışman gibi görevlerde de yoğunlaşabilir. Ayrıca ebe, intrapartum bakım vermeyip prenatal ya da postnatal hizmetlerde çalışabilir. Aynı zamanda birinci basamağı bırakmak suretiyle akademik alanda araştırmacı ya da öğretim görevlisi olarak çalışabilir (8). Hollanda’da ebelik, toplum ebeliği pratiğine dayalıdır. Toplum ebeleri, birinci basamak bakımda çalışan bağımsız medikal profesyonellerdir.
Hollanda’da Ebelik Eğitimi
Hollanda eğitim sistemi öğrencilerin yetenek, zeka ve öğrenme düzeylerin uygun şekilde yönlendirildikleri güçlü bir ortaöğretim sistemine dayalıdır. Ortaöğretim; genel eğitim ve mesleki eğitim olmak üzere iki temel öğrenim alanına ayrılır. Genel eğitim; “Yükseköğrenime
Hazırlayan Genel Ortaöğretim” ve “Yüksek Genel Ortaöğretim” olmak üzere iki şekildedir. Hollanda’da yüksek öğrenim ise üniversitelerde verilen akademik yükseköğretim ile üniversite kapsamına girmeyen meslek yüksekokullarında verilen mesleki yükseköğretim ve açık üniversite tarafından yürütülen uzaktan yükseköğretim şeklinde yürütülür (7, 9). Yükseköğrenimde Ebelik Bölümü’ne müracaat için fen branşında yüksek genel ortaöğretim mezuniyeti şartı aranır. Ebelik bölümü için başvuran öğrenciler, en iyi adayların seçildiği geniş bir değerlendirmeden geçerler. Öğrenci ilk önce yazılı müracaatta bulunur. Yazılı müracaattan sonra kura çekilişi ve ardından mülakat için davet edilir. Mülakattan sonra başvuru yapan öğrencinin neden ebe olmak istediğine dair bir başvuru mektubu yazması istenir. Başvuru mektubu yeterli bulunan belirli sayıdaki kişiler ebelik bölümüne kabul edilir. Hollanda’da Amsterdam, Rotterdam ve Maastricht olmak üzere üç şehirde ebelik okulu bulunmaktadır (9, 10).
Finlandiya’da Ebelik
Finlandiya’da bir ebe, eğitimli ve kayıtlı bir sağlık mesleği mensubu olup, doğum kliniklerinde (temel sağlık) doğum öncesi ve doğum sonrası bakım hizmeti vermektedir. Hastanelerde doğum öncesi, doğum sonrası ve doğum sonrası bakım hizmeti vermektedir.
Kısaca, ebe faaliyetleri antenatal sınıflar, doğum öncesi kontroller, normal doğum (epizyotomi ve sütür dahil), anormallik durumunda yardım, doğum sonrası ev ziyaretleri, ebeveyn eğitiminden (örneğin emzirme, ebeveynlik becerileri) oluşmaktadır.
Birinci basamakta, ebe bağımsız olarak gebelik başına 16.6 antenatal kontrol gerçekleştirir. Ondan sonra, kadını bir antenatal kliniğin genel pratisyen veya jinekologuna yönlendirir. Ebe ayrıca doğum öncesi ve doğuma hazırlık sınıflarında hizmet verir. Doğumlar yalnızca hastanede yapıldığı için birinci basamakta çalışan ebeler doğumları yürütmemektedir. Doğum sonrası evrede anne veya bebeği kontrol etmek için ebe bir ya da iki ev ziyareti yapar. Sekonder bakımda, ebe antenatal kliniklerdeki tıbbi uzmanlara yardımcı olur, diyabet ve bağımlılar için özel klinikler açar. Ayrıca Antenatal servislerdeki tüm ebelik görevlerini üstlenir ve ultrason ile görüntüleme yapar. Doğum öncesi bakım her zaman bir hastanede yapılır, ebe normal doğumlarda bulunur. Narkotik olmayan ağrı kesici, epiyotomi ve sütur uygulamasına izin verilir. Bir anormallik varsa, ebe jinekologa yardımcı olur, direk tıbbi gözetim altında bakım sağlar. Doğum sonrası dönemde, hastanedeki ebe, ana-bebeğin bakımı ve refahından sorumludur. Anne sütü ve ebeveynlik becerileri ile ilgili eğitim ve destek vermektedir. Bir hastanede doğum yapmaktan başka seçenek yoktur. Kayıtlı ebelerin yaklaşık 25’i erkektir (11, 12). Çoğu ebe (% 99.9) kamu sektöründe istihdam edilmektedir. Bu sektör, hastaneler ve toplum sağlığı merkezlerinde bulunan doğum kliniklerinden oluşmaktadır. Özel sektörde çalışan küçük bir ebelik grubu (yaklaşık %1) vardır (11, 12).
Finlandiya’da Ebelik Eğitimi
Ebelik 3 yıllık hemşirelik eğitiminden sonra 1,5 yıl süren bir eğitimdir. Hemşirelik kursuna kabul edilebilmek için yeterlilik sınavından geçmeli ya da aynı alanda lise veya yüksek okul diplomasına sahip olmalıdırlar. Ayrıca öğrenciler sağlıklı olmalıdırlar. Kayıt işleminden önce yetenek testini geçmeleri gerekir. Öğrenciler ebe olarak nitelendirilir. Birinci ve ikinci basamakta çalışabilirler (11).
İrlanda’da Ebelik
İrlanda, ICM/FİGO/WHO(1992) yılında yapılan ebe tanımı ve belirtilen faaliyetleri kabul etti. İrlanda’da bir ebe normal bir gebelik yaşayan kadının sorumluluğunu alıp bağımsız doğumunu yaptırabilir. Yüksek riskli kadınlara özenle yardımcı olabilir. Bu gibi durumlarda, ebe jinekolog ile sorumluluğu paylaşır. İrlanda ebe de ebeveyn eğitimi vermektedir. Kadın, ilk antenatal muayene için pratisyen hekime gidebilir. Çoğu kadın birinci basamak sağlık hizmeti sunucusu olarak bir doğum uzmanı seçmektedir. 1960’lı yıllardan beri, ebelik bakımı daha ‘tıbbi hale getirildi’. Bu nedenle ebeler, hastane-ebesi ve obstetrik hemşireleri haline geldi. Doğumevlerinde düşük riskli kadınlara hizmet veren ebelerin klinikleri vardır. Doğumda jinekologlar her zaman bulunmaz. Arka planda kalırlar. Eğer problem varsa ebe doktorla iletişim kurar. Onu asiste eder. Ebe kendi performansından sorumludur. İrlanda’da tüm doğumların% 99,6’sı hastanede gerçekleşir.
İrlanda’da Ebelik Eğitimi
Bir ebelik eğitimine kayıt olmak için öğrencinin genel hemşire olması ve mezuniyet sonrası deneyim kazanmış olması gerekir. Ebelik eğitimi 2 yıldır. Ebelik rehberi, Avrupa Birliği Direktiflerine uygundur. Eğitimden hastane ve üniversite sorumludur (12).
Birleşik Krallıkta Ebelik
İngiltere’de, bir ebe, normal gebelik yaşayan ve doğum yapan bir kadının bağımsız olarak sorumluluğunu alabilmektedir. Buna ek olarak, doğumda sorunlar olsa da bir ebe her zaman vardır. Ebe bir anormallik durumunda sorumlu olacak olayı yönetebilecek bir jinekologa (Birleşik Krallık’ta doğum uzmanı olarak bilinir) başvurur. Ebe ve kayıtlı tıp pratisyeninin sorumlulukları birbiriyle ilişkili ve tamamlayıcıdır. Her pratisyen kendi uygulamasından sorumludur. Bir kadın gebe olduğunu düşünürse, ilk etapta ebe ya da genel pratisyene gidebilir. Eğer kadın ebelik bakımı seçerse, sorun çıkıp jinekologa sevk edilene kadar ebenin bakımı altında kalabilir. Önce bir genel pratisyene giderse, onu ebeye veya bir jinekologa sevk edecektir. Bu nedenle jinekolog sadece anormallik vakalarına değil aynı zamanda ebelik bakımının birincil bakım sağlayıcısı olabilir. Bununla birlikte, jinekologların komplikasyonları olan kadınların bakımına konsantre olma eğilimi artmaktadır. Ebelik sistemi, gebelik ve doğum hakkındaki genel görüşe uygundur. Toplum bu süreci yalnızca doğal değil aynı zamanda potansiyel risk olarak görür. Kadın jinekologun yanı sıra ebeye de gidebilir. Ebeler, gebelik ve doğumu doğal bir süreç olarak görürler ancak esas olarak tıbbi ortamlarda çalışırlar. Bir ebe doğum sorunlu bile olsa her zaman doğumda bulunur. Zor doğumlardan jinekolog sorumludur. Ebe jinekologun yanında kadınla ilgilenmeye devam eder. Ebeveynler hastanede, evde veya bir doğum merkezinde doğum yapmayı seçebilir. Ancak ebeveynler kararlarını oturtabileceği yeterli bilgiye sahip değildirler (13).
Birleşik Krallıkta Ebelik Eğitimi
Ebelik öğrencisi olmak için en az 17.5 yaşında olmak ve İngilizce ve Galce dahil olmak üzere gerekli eğitim niteliklerine sahip olması gerekir. Tüm eğitimler üniversite tabanlıdır ve üniversite tarafından talep edilen eğitim gereksinimleri temel profesyonel eğitime giriş şartlarından daha yüksektir. Bir ebelik eğitimi en az 3 yıldan ve her yıl 45 programlı haftadan oluşur (13).
İzlanda’da Ebelik
İzlanda, Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) ülkeleri arasında en düşük sezaryen oranına ve dünyada en yüksek emzirme oranına sahiptir. Evde doğumların yaklaşık %70 olduğu (1950-1960 yılları arasında) zamanlardan beri tıbbi tedavinin artmasına rağmen, evde doğumlar sürekli artmaktadır. Buna rağmen doğumlar çoğunlukla hastanede gerçekleşiyor. Doğum salonlarında kadınları ebeler karşılıyor bir sorun olduğunda doktora haber veriliyor. Doğumdan sonraki gün kadınlar taburcu ediliyor. Ancak ebeler doğumu doğal bir süreç olarak görüyorlar. Bu ideolojiye göre planlanan ev doğumları komplike olmayan gebelikler, sağlıklı kadınlar için bir seçenek olarak görülüyor. Evde doğum hakkı kadınlara sunuluyor ancak evlerinin hastaneden 20 km uzaklıktan fazla olmaması ve mutlaka doğumda iki ebe olması ve hastaneye bildirilmesi gerekiyor (14, 15). İzlanda’nın maternal ve neonatal ölüm hızı dünyadaki en düşük oranlar arasında yer almaktadır (16).
İzlanda’da Ebelik Eğitimi
İzlanda’da ebelik eğitimi ilk 1761 yılında resmi olarak başlamıştır ve ebeler ‘Mothers of Light’ “Işık Anneleri” olarak bilinirler. İzlanda’daki ebe, gebelik, doğum ve doğum sonrası birincil bakıcı olarak yerini korumuştur. Diğer Batı ülkelerindeki ebelere kıyasla, İzlandalı ebeler iyi eğitim almışlardır: hemşirelik alanında dört yıl, ek olarak ebelik bölümünde iki yıllık klinik yüksek lisans düzeyinde eğitime sahiptir ve aday derecesi ile ebe olarak pratik yapma lisansı elde edilir (17). Artan sayıda ebeler, ebelik alanında yüksek lisansın üstü akademik eğitime devam ediyor. Yeterli klinik deneyime sahip yüksek lisans dereceli ebe klinikte uzman ebe olarak belgelendirilir (18).
Türkiye’de Ebelik
Türkiye’de Ebeler Derneği’nin geliştirdiği “Ebelik Bakım Modeli; gebelik ve doğumun normal, fizyolojik bir süreç olduğu düşüncesinden temel alır. Kadın ve ailesinin fiziksel, psikososyal, spiritüel ve sosyal iyilik halini, doğum süreci aracılığıyla değerlendirir ve kadına gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde eğitim, danışmanlık ve bakım verir. Kadını tüm yaşamı boyunca (özellikle de gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde) sürekli olarak destekler. Gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde uygulanan teknolojik girişimleri mümkün olan en az seviyeye indirir. Obstetrik ya da diğer konularda acil durumları tanılayarak, gerekli girişim ve yönlendirmeyi yapar. Bu bakım modeli kadın ve aile merkezlidir. Bütüncüldür, kanıt temelli ve bireyselleştirilmiştir. Kültürel farklılıklara saygı duyar ” şeklinde tanımlanmıştır (19). Ebeler prekonsepsiyonel bakım ve doğum öncesi bakım vermede birinci basamakta görevli personeldir. Sağlık bakanlığı rehberlerle bakım planlamasını yapmıştır. Türkiye’de doğumlar hastane ortamında yapıldığı için ebeler doğumlara aktif katılmaktadır. Doğumevlerinde doğumlara ebeler katılırken, asistan doktorun olduğu yerlerde sadece bakım vermesi istenmektedir. Ebeler doğum sonu bakımda hastaneden taburcu olana kadar serviste hizmet vermektedir. Birinci basamakta ise izlem protokolü doğrultusunda ebeler lohusaları merkeze çağırarak kontrollerini yapmaktadır. Aile hekimliği sisteminde ev ziyaretleri sadece merkeze gelemeyen bireylere yapılmaktadır. Bu durum gebe, lohusa ve bebek izlemlerinin ev ortamında yapılmasına engel olmaktadır.
Türkiye’de Ebelik Eğitimi
Türkiye’de ebelik eğitimi, sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde yaşanan gelişmeler, toplumun sağlık sorunlarının çözümü için planlanan politikalar çerçevesinde şekillenmiştir. Günümüzde 12 yıl temel eğitim sonrası 4 yıllık ebelik lisans programı düzeyinde verilmektedir (20). Türkiye’de ebelik eğitimi 65 üniversitede (kamu ve özel) verilemekte yaklaşık her sene her üniversite en az 30 en çok 100 öğrenci bölüme kabul etmektedir (21).
Ebelik Hizmetleri Açısından Görevleri ve Öneriler
Birinci basamakta ebelik hizmetleri ayrı bir grup içerisinde verilmeli her aileye bakım veren bir ebe olmalıdır. Konsepsiyon öncesi, doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası süreçlerde her kadının ebelik hizmetlerine gereksinimi vardır. Ebeler halk sağlığı alanına giren birçok konuda görevlendirilmelidir. Ebelerin uzmanlık alanları ayrılmalıdır. Sekreterlik yapmak yerine eğitici, destekleyici ve teşvik edici rolleri ön plana çıkarılmalıdır. Görev tanımları yasal mevzuatta belirgin bir şekilde çizilmeli, belirsizlikler ortadan kaldırılmalıdır. DSÖ’nün hedefleri doğrultusunda ebeler güçlendirilmeli ve potansiyel güçlerini kullanmalarına fırsat verilmelidir. Türkiye’de Aile Sağlığı Elemanı (ASE) olarak sağlık personelinin adlandırılması mesleklerin vasıfsızlaştırılması, isimlerinin kullanılmaması meslekleri yok etmektedir. Sağlık bakanlığı meslek gruplarına özgü tanımlamalar yapmalıdır. “Aile Sağlığı Ebeliği” modeli kullanılmalı, ebeler halk sağlığında görevlendirilmeli, her aileye bir ebe tahsis edilmelidir. Tüm bunların uygulanabilmesi için birinci basamakta ebe sayısının arttırılması, ebelerin bağımsız aile sağlığı elemanı olarak görev yapması, riskli durumları belirlemesi, aile hekimi ile koordineli çalışması gerekmektedir (22, 23). İkinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinin sunumunda ebeler aktif rol almalıdır. Riskli durumları tespit etmeli ve hekime danışmalıdır. Doğumlarda kadının en yakın destekçisi ebelerdir. Ebelerin iş doyumunun artması için mesleğe gereken önemin verilmesi, yıpranma payının getirilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar
1) Strategic directions for strengthening nursing and midwifery services 2002–2008. Geneva, World Health Organization, 2002. http://www.who.int/hrh/nursing_midwifery/strategic_directions/en/ (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
2) Strategic directions for strengthening nursing and midwifery services 2011–2015. Geneva, World Health Organization, 2010. http://whqlibdoc.who.int/hq/2010/WHO_HRH_HPN_10.1_eng.pdf (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
3) Strengthening nursing and midwifery services: European strategic directions towards Health 2020. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, in press
4) Banta HD et al. Handbook for evidence-based working and case study writing. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2006.
5) Health 2020. A European policy framework and strategy for the 21st century. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2013 http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/199532/Health2020-Long.pdf (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
6) Schäfer W, Kroneman M, Boerma W, Van Den Berg M, Westert G, Devılle W, Van Gınneken E. (2010). “The Netherlands: Health System Review“ Health Systems İn Transition, 12(1):1-229.
7) Okumuş F. (2016). Ebeler Liderliğinde Doğum Bakım Modeli Hollanda Örneği. Uluslararası Hakemli Kadın Hastalıkları ve Anne Çocuk Sağlığı Dergisi, (7):120-141.
8) Warmelınk JC, Wıegers TA, De Cock TP, Spelten ER, Hutton EK. (2015). Career plans of primary care midwives in the Netherlands and their intentions to leave the current job. Hum Resour Health, 13(29):1-10.
9) Canatan K, Yükselen A, Serbest F, Okumuş F. (2015). 2014 Yılı Hollanda İnsan Hakları Raporu. İslamofobi Ve Entegrasyon Arasında Azınlıklar. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, ss.12-20.
10) KNOV (2015). The Royal Dutch Organisation of Midwives (KNOV) 2014“ Midwifery in the Netherlands”. https://www.knov.nl/samenwerken/tekstpagina/489-2/midwifery-in-the-netherlands/hoofdstuk/463/midwifery-in-the-netherlands/ (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
11) Råholm MB, Hedegaard BL, Löfmark A, Slettebø Å. (2010). Nursing education in Denmark, Finland, Norway and Sweden–from bachelor’s degree to PhD. Journal of Advanced Nursing, 66(9), 2126-37.
12) Emons J, Luiten M. (2001) Midwifery in Europe. An inventory in fifteen EU-member states. Deloitte & Touche. The Netherlands.
13) UKCC. (1998). Standards for Specialist Education and Practice. United Kingdom Central Council for Nursing, Midwifery and Health Visiting. London.
14) Paine LL, Palsdottir B. (1987). An American Look At Midwfery In Iceland Journal of Nurse-Midwifery, 32(5);319-22.
15) Icelandic Midwives’ Association. (2000). Hugmyndafraedi og stefna [Ideology and Policy] [pamphlet]. Reykjavik, Iceland: Icelandic Midwives’ Association. Icelandic.
16) World Health Organization. (2015). Maternal mortality: Data by country. http://apps.who.int/gho/data/node.main.15 (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
17) Sveinsdóttir H. (2016) Planned Home Births in Iceland: Premise, Outcome, and Influential Factors. University of Iceland School of Health Sciences Faculty of Nursing. Doktora Tezi.
18) Ministry of Welfare. (2012). Reglugerd um menntun, rettindi og skyldur ljosmaedra og skilyrdi til ad hljota starfsleyfi og serfraedileyfi [Regulation on the Education, Rights and Obligations of Midwives and Criteria for Granting of Licences and Specialist Licences]. Reykjavik, Iceland: Ministry of Welfare. Icelandic.
19) Ebeler Derneği Resmi Web Sayfası. Ebelik Mesleğinin Tanımı, Görev Yetki, Sorumlulukları ve Çalışma Alanları, Tarih: 14.01.2011, Sayı: 01.
20) Türk Ebeler Derneği. Anasayfa Dernekten Haberler. Ulusal Ebelik Müfredat Çalıştayı Toplandı. URL: http://www.turkebelerdernegi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=230&Itemid=113 (Erişim Tarihi: 02.11.2017).
21) T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü. Sağlık İstatistikleri Yıllığı Ankara, 2014.
22) McNeil J, Doran J, Lynn F, Anderson G, Alderdice F. Public health education for midwives and midwifery students: a mixed methods study. BMC Pregnancy and Childbirth 2012; 12 (142):1-9.
23) Biro MA. What has public health got to do with midwifery? Midwives’ role in securing better health outcomes for mothers and babies. Women and Birth. 2011; 24: 17-23.
