Tıp, insan sağlığının sürdürülmesi ya da bozulan sağlığın yeniden düzeltilmesi için uğraşan, hastalıklara tanı koyma, hastalıkları tedavi etme, hastalık ve yaralanmalardan korumaya yönelik çalışmalarda bulunan; birçok alt bilim dalından oluşan bilimsel disiplinlerin şemsiye adı. Tıp vücut sistemlerinin ve bunların hastalıklarının ve tedavilerinin bilimi olarak hem bir bilgi alanı, hem de bu bilginin uygulandığı meslek. Tıp, insan hayatının sona ermesi ya da sürmesi kadar hassas, doğum ile ölüm kadar keskin bir daireye odaklanan, insanlık tarihi ile yaşıt bir bilim dalı.
Geçmişi bir asırdan biraz fazla olmasına karşın gerek kitlelere ulaşma, gerekse de etkileyicilik anlamında öteki sanat dallarının bir adım önünde olan sinema, insanoğlunun bu önemli konusuna kayıtsız kalmamıştır. Amerikan sineması Hollywood başta olmak üzere dünya sinemasında sağlık, tıp, doktor ve hasta konulu pek çok filme imza atıldı.
Türkçe adları ile Yağmur Adam, 21 Gram, Guguk Kuşu, Fil Adam gibi örnekler, bu temaların işlendiği ilk akla gelen filmlerden. SD dergisinin ilk sayısında ilk adımı atılan bir çalışmaya yeniden start vererek bu sayıdan itibaren her yeni sayıda içinden tıp ve sağlık geçen bir filmi sizlere hatırlatacağız.
7. sayının filmi dilimize Uyanış adı ile çevrilen 1990 Amerikan yapımı Awakenings. Başrollerinde yalnızca Hollywood’un değil, dünya sinemasının en büyük oyuncularından biri olarak gösterilen Robert De Niro ile bir başka usta aktör Robin Williams’in rol aldıkları 121 dakika uzunluğundaki filmin öyküsü, bir tür akıl hastanesinde geçiyor.
Filmin konusu şöyle: Dr. Malcolm Sayer (Robin Williams), kendisini akıl hastalarını tedavi etmeye adamıştır. Bu hastaların yıllardır bu durumda olmaları ve hiçbir iyileşme göstermedikleri gerçeği, doktoru çok rahatsız eder. Kimyasal bir ilacın işe yarayabileceğini öğrenen Dr. Sayer, bu ilacı hastalar üzerinde uygulamaya başlıyor. Önce Leonard Lowe (Robert De Niro) adlı bir hasta üzerinde kullanılan bu ilaç, hastayı yaşadığı komadan çıkarıyor. Yavaş yavaş bütün hastaların uyanmasıyla birlikte, karşılaşılan bu yeni dünyaya ayak uydurma gibi ciddi bir sorun baş gösteriyor…
Oliver Sacks’ın kitabından sinemaya uyarlanan filmin senaristi Steven Zaillian. En son geçtiğimiz aylarda Türkiye sinemalarında da oynayan Amerikan Gangsteri’nin senaryosuna imza atan Zaillian’ın filmografisinde Çevirmen (2005), New York Çeteleri (2002), Hannibal (2001), Kara Şahin Düştü (2001), Görevimiz Tehlike (1996) ve Schindler’in Listesi (1993) gibi büyük yapıtlar bulunuyor.
Yönetmenliğini pek de parlak bir sinema kariyeri olmayan Penny Marshall’ın yaptığı filmde asıl üzerinde durulması gereken kişi Robert De Niro. 1943 – New York doğumlu olan De Niro, pek çok sinema otoritesince Al Pacino ile birlikte yaşayan en büyük iki oyuncudan biri olarak gösteriliyor. De Niro’nun 1960’lı yıllarda başlayan sinema kariyeri; Baba 2 filmindeki Vito Corleone rolü ile ivme kazandı. Taksi Şoförü’ndeki Travis Bickle rolü ile sinema çevrelerini heyecanlandıran De Niro’nun 40 yılı aşkın süredir devam eden dev sinema kariyeri; Avcı (1978), Kızgın Boğa (1980), Bir Zamanlar Amerika’da (1984), Dokunulmazlar (1987), Sıkı Dostlar (1990), Korku Burnu (1991), Casino (1995), Onurlu Bir Adam (2000), Komplo (2001) gibi önemli yapıtlara sahne oldu.
Çok fazla filmde oylaması ve önüne gelen görece ‘kötü’ projeleri de geri çevirmemesi nedeniyle takipçileri tarafından zaman zaman eleştirilen De Niro, 1985 yapımı Awakenings – Uyanış’ta dokunaklı Leonard Lowe rolü ile izleyicisinin belleğinde derin izler bırakmıştır.
Filmin öteki rollerinde Dr. Malcolm Sayer karakteri ile Robin Williams, Eleanor Costello rolü ile Julie Kavner, Mrs. Lowe karakteri ile Ruth Nelson ve Dr. Kaufman rolü ile John Heard yer aldı.
Randy Newman’ın müziklerini yaptığı, görüntü yönetmenliğini Miroslav Ondrícek’in üstlendiği film, finalinde verdiği anlamlı mesajı ile göz dolduruyor.
De Niro’ya belki de Kızgın Boğa’dan sonra en iyi performansını ortaya koyma şansı veren, Robin Williams’ın her zamanki üstün performansı ile akılda kalan Awakenings, insanın içini sızlatan filmlerin başında geliyor.
Akıl, beden ve ruh sağılığımızı, daha genelde ise yaşadığımız her şeyi bir kez daha sorgulamaya çağıran filmin gerçek hayattan uyarlama olduğunu da not düşelim.
İzleyicisini derin bir iç hesaplaşmanın içine sürükleyen Awakenings, ‘hasta’ ve ‘hastane’ temalı filmlerin en iyilerinden biri olarak gösteriliyor.
Özellikle bir doktorun gözünden, hasta-doktor dünyasını, dünyaya bakış açılarını anlatan film, dram türünün ağır ilerleyen örneklerinden biri olmasına karşın sıkmıyor. Özellikle de birbirlerine nazire yaparcasına döktüren iki usta aktörün karşılıklı performansı izleyicisini etkisi altına alıyor.
Sinema kariyerinde bir kez de, 1998 yapımı ‘Patch Adams’ filminde hocaları tarafından ‘aşırıya kaçacak denli mutlu’ bir doktor olan Hunter Adams karakterine hayat veren Robin Williams, Hollywood’un uzun dilli, haşarı ve komik çocuğu olarak bilinen bir aktör.
Williams bu filmde, içine kapanık nörolog karakterine hayat verdi. Nörolog Malcolm Sayer o kadar kusursuz bir doktor ki, hastalara karşı yaklaşımı benzersiz.
Robert De Niro’nun hayat verdiği Leonard karakteri ise ayrıca zoom yapılması gereken bir alan. Dr. Malcolm Sayer’in himayesine girdikten sonra uyanışı, yaşadıkları, âşık oluş süreci, annesi ile ilişkisi; yine doktorunun yardımı altında yapabildikleri, yapmak istedikleri, diğer insanlarla olan ilişkileri ve onlarla daha çok iletişim içerisinde bulunmak istemesi… Bunların tamamı ve de filmde geçen bir sürü özelliği, De Niro’nun günümüzde, neden kulvarında bir numara olduğunu göstermeye yetiyor da artıyor.
Emektar bir hırsızdan mafya babasına, saksafoncudan kırık bir Vietnam gazisine, geyik avcısından çete liderine, avukatından intikam almak isteyen cani bir psikopattan bir ajana ve gelin babasından rahip karakterine kadar her arenada kendisini göstermiş olan oyuncunun bu filmdeki rolüne ayrıca not düşmek gerekiyor. ‘Awakenings’ De Niro’ya belki de ‘Gönüllerin Oscarı’nı getirmiş tek filmi.
Künye:
Orjinal adı: Awakenings
Türkçe adı: Uyanışlar
Yapım: ABD, 1990
Yönetmen: Penny Marshall
Oyuncular: Robert de Niro, Robin Williams, Julie Kavner, John Heard, Richard Libertini, Ruth Nelson, Alice Drummond, Judith Malina, Barton Heyman, Anne Meara, Laura Esterman, George Martin, Penelope Ann Miller
Yapımcı: Walter F. Parkes, Lawrence Lasker
Senaryo: Steven Zaillian
Sanat Yönetmeni: Bill Groom
Müzik: Randy Newman
Kurgu: Battle Davis, Gerald B. Greenberg
Kostüm Tasarımı: Cynthia Flynt
Görüntü Yönetmeni: Miroslav Ondricek
Film Öyküsü: Oliver Sacks
Orijinal Dili: İngilizce
Süre: 121 dakika
Ödüller:
En İyi Film Oscar Ödülü Adaylığı, 1991
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar Ödülü Adaylığı, 1991
En İyi Uyarlama Senaryo Oscar Ödülü Adaylığı, 1991
Kaynaklar
Wikipedi
Beyazperde
Haziran-Temmuz-Ağustos 2008 tarihli SD 7’ncı sayıda yayımlanmıştır.
