İç karışıklıklar başlamadan önce 20 milyon civarında bir nüfusa sahip olan Suriye’de bugün yaklaşık 13 milyondan fazla kişi acil insani yardıma ihtiyaç duymaktadır. Bu süreçte yaklaşık 12 milyonu aşkın Suriyeli evini terk etmek zorunda kalmış, 4,8 milyonu aşkın Suriyeli de kurtuluşu komşu ülkelere sığınmakta bulmuştur. Türkiye, uyguladığı “Açık Kapı Politikası” çerçevesinde giriş yapan hiçbir Suriyeliyi geri göndermemiş, onlara “Geçici Koruma Statüsü” vermiştir. Türkiye, 3 milyona yakın Suriyeli sığınmacıyı misafir etmektedir. Suriyeli misafirlerimizin 260 binden fazlası Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD) 10 ilde kurduğu ve yönettiği 26 barınma merkezinde yaşamaktadır. Suriyeli misafirlerimizin tüm ihtiyaçları, AFAD’ın koordinasyonunda; İçişleri, Dışişleri, Sağlık, Milli Eğitim, Gıda Tarım ve Hayvancılık, Ulaştırma ve Maliye Bakanlıkları, Genelkurmay Başkanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, Gümrük Müsteşarlığı ve Kızılay’ın ortak çalışmalarıyla yürütülmektedir.
Mart 2012 tarihinde AFAD koordinasyonunda, Bakanlık, kurum ve kuruluşların katkılarıyla “Türkiye’ye Toplu Sığınma Amacıyla Gelen Suriye Arap Cumhuriyeti Vatandaşlarının ve Suriye Arap Cumhuriyetinde İkamet Eden Vatansız Kişilerin Kabulüne ve Barındırılmasına İlişkin Yönerge” hazırlanmıştır.
Suriye’den ülkemize yönelik nüfus hareketlerinin artması ve söz konusu kişilerin büyükşehirlerimiz başta olmak üzere tüm illerimize yayılması nedeniyle ortaya çıkan sağlık sorunlarının çözülmesi amacıyla AFAD tarafından 09.09.2013 tarih ve 12816 sayılı 2013/8 genelge yayımlanmış ve ülkemizdeki Suriyelilerin tüm giderleri ücretsiz hale getirilmiştir (1).
22.10.2014 tarih ve 29153 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Geçici Koruma Yönetmeliği Geçici 1 maddesi ile ülkemizde 28.04.2011 tarihiden itibaren geçici koruma bulma amacıyla gelen Suriyeliler “geçici koruma” statüsüne alınmıştır (2).
12.10.2015 tarih ve 2015/8 sayılı Geçici Koruma Altındaki Yabancılara İlişkin Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi konulu Genelge ile 15.10.2015 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere geçici koruma altındaki yabancılara verilecek sağlık hizmetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi için bu hizmetlerin koordinasyonu Sağlık Bakanlığı işbirliğinde AFAD’a verilmiştir.
Geçici koruma altındaki yabancıların karşılanabilen tedavi hizmetleri AFAD ile Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 01.07.2015 tarihinde yürürlüğe giren “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında Götürü Bedel Üzerinden Sağlık Hizmeti Alım Protokolü” hükümleri doğrultusunda verilecek olup; tedavi giderleri protokolde belirlenen götürü bedel üzerinden AFAD tarafından afet ve acil durum faaliyetleri ödeneğinden Sağlık Bakanlığına ödenek aktarmak suretiyle karşılanır (3).
Geçici koruma altındaki yabancıların karşılanabilen ilaç giderlerinin Sağlık Uygulama Tebliği’ne uygun olarak karşılanması için düzenlenen elektronik/manuel reçeteler Sosyal Güvenlik Kurumu ile anlaşması bulunan eczanelerce kabul edilerek SGK bilgi işlem sistemine (MEDULA) kaydedilir.
Her ayın birinci günü ila son günü arasında SGK ile anlaşması bulunan eczaneler tarafından karşılanan reçetelere ilişkin eczanenin ticari faaliyeti sürdürdüğü il valiliği adına düzenlenen fatura ve eki belgeler, takip eden ayın birinci gününden on beşinci gününe kadar süre içinde incelenmek üzere SGK tarafından belirlenen Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi’ne gönderilir.
Söz konusu reçeteler inceleme birimleri tarafından fatura teslim tarihinden itibaren 90 (doksan) gün içerinde incelenir. İncelenmesi tamamlanmış ve itirazları değerlendirilmiş olan fatura tutarlarının tamamı eczanenin ticari faaliyetlerini sürdürdüğü il valilikleri acil yardım harcama komisyonu tarafından yedi gün içerisinde ödenir.
13.10.2015 tarihli Kurumumuz duyurusu ile Türkiye geneli reçetelerin Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne teslim edileceği duyurularak, reçete kontrolleri için de yine Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü görevlendirilmiştir.
Aşağıdaki tablo incelendiğinde geçici koruma altındaki yabancıların reçete istatistiklerine bakıldığında her geçen gün reçete sayılarının ve fatura tutarlarının arttığı görülmektedir (4).
| Geçici Koruma Altındaki Yabacılar İlişkin Reçete İstatistikleri | |||||
| Dönem | Teslim Tarihi | Fatura Veren Eczane Sayısı | Reçete Sayısı | Fatura Veren İl Sayısı | Toplam Fatura Tutarı |
| Ekim 15 | 01-16.11.2015 | 1.148 | 81.800 | 41 | 2.889.892 TL |
| Kasım 15 | 01-15.12.2015 | 2.089 | 300.734 | 52 | 10.241.939 TL |
| Aralık 15 | 01-15.01.2016 | 2.467 | 407.638 | 66 | 13.312.945 TL |
| Ocak 16 | 01-15.02.2016 | 2.877 | 442.002 | 68 | 14.626.806 TL |
| Mart 16 | 01-15.04.2016 | 2897 | 500.875 | 68 | 17.862.124 TL |
Halen uygulamada devam ettiği gibi 27.04.2016 tarih ve 2464844 sayılı Makam Olur’u ile geçici koruma altındaki yabancılara ait fatura ve eki belgelerin iller bazında hangi İl Müdürlüklerine teslim edileceği yeniden düzenlenmiştir.
Aralık 2015-Ocak 2016-Şubat 2016 Reçetelerinin İllere Dağılım Tablosu (4)
| İncelenecek Dönemi | Suriye Reçete Dağıtımı Yapılacak İller | İncelenecek Reçetesi Olan İl Sayısı | İncelenecek Reçete Sayısı | Gönderilen Reçete Sayısı | Gönderilen Kutu Sayısı |
| Aralık 15 | Adana SSGM | Adana + Bursa + Elazığ + Hatay | 87.000 | 84093 | 617 |
| Aralık 15 | Samsun SSGM | Samsun + Şanlıurfa | 70.000 | 70151 | 311 |
| Aralık 15 | İzmir SSGM | 60 İl | 260.000 | 244935 | 1964 |
| Ocak 16 | Bursa SSGM | Bursa + Adana + Osmaniye | 54.000 | 54975 | 424 |
| Ocak 16 | Eskişehir SSGM | Eskişehir + Şanlıurfa | 76.000 | 77238 | 329 |
| Ocak 16 | Kocaeli SSGM | Kocaeli + Elazığ + Hatay + Siirt | 50.000 | 50058 | 367 |
| Ocak 16 | İstanbul SSGM | 59 İl | 260.000 | 259731 | 2273 |
| Şubat 16 | Kayseri SSGM | Kayseri + Adıyaman + İstanbul | 50.000 | 51258 | 450 |
| Şubat 16 | Konya SSGM | Konya + Hatay + Osmaniye | 67.000 | 68982 | 471 |
| Şubat 16 | Ankara SSGM | 62 İl | 325.000 | 330567 | 2318 |
| 1.299.000 | 961421 | 7206 |
Geçici koruma altına alınmış olan Suriyeli göçmenlerin, belirli bir standartta çalışabilmeleri ve kaçak çalışmalarının önüne geçilerek iş piyasasındaki düzeni sağlamak amacıyla, Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik 15.01.2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu şekilde çalışma izni alma süreçleri düzenlenerek, hangi şartlar altında çalışabilecekleri/çalıştırılabilecekleri ve çalışırken de haklarını elde edebilmeleri yönünde önemli adımlar atılmıştır.
Yeni düzenlemeyle kolaylaşan çalışma izni alma sürecinde başvurular geçici koruma kayıt tarihinden altı ay sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapılabilecektir. Yapılan düzenlemeyle, geçici koruma sağlanan göçmenlere en az asgari ücret düzeyinde ödeme yapılacak, asgari ücretin altında ücret ödemesi yapılamayacaktır. Ülkesinde eğitim sağlık gibi bazı alanlarda meslek sahibi olanların ülkemizde bu meslekleri icra edebilmeleri açısından çalışma izni alınabilmesi için ön izin belgesinin de alınması gerekecek, bunlar için ilgili bakanlıklardan ön izin alınma şartı bulunmaktadır. Mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışacaklar için çalışma izni muafiyetini bulundukları ilde Valiliğe başvurarak almaları gerekmektedir.
Ülkemizde yoğun şekilde bulunan göçmenlerin istihdam edilmeleri yönünde düzenleme yapılırken, mevcut istihdam yapısının olumsuz etkilenmemesi için iç dengelerde gözetilerek, geçici koruma sağlanan yabancılara illere ve sektörlere göre kota uygulaması getirilmiştir. İşyerinde, geçici koruma sağlanan yabancı olup da çalışma izni alanların sayısı, Türk vatandaşı sayısının %10’unu geçemez, çalışan sayısı ondan daha az olan işyerlerinde ise bir geçici koruma sağlanan kişi çalışabilecektir (5).
Kaynaklar
1) https://www.afad.gov.tr/TR/IcerikDetay1.aspx?ID=16&IcerikID=747 (Erişim Tarihi: 03.07.2016)
2) 22.10.2014 Tarih ve 29153 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 13.01.2014 Tarih ve 2017/6883 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Geçici Koruma Yönetmeliği.
3) Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ile Sağlık Bakanlığı Arasında Götürü Bedel Üzerinden Sağlık Hizmeti Alım Protokolü
4) SGK MEDULA Sistemi Verileri.
5)15.01.2016 tarih ve 29594 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren 2016/8375 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ekindeki Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik
SD (Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü) Dergisi, Eylül-Ekim-Kasım 2016 tarihli 40. sayıda, sayfa 42-43’te yayımlanmıştır.
